એક દેશ, એક ચૂંટણી પર પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદના નેતૃત્વ હેઠળની ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિએ ગુરુવારે રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુને પોતાનો રિપોર્ટ સોંપ્યો છે. કોવિંદ સમિતિએ 191 દિવસના અભ્યાસ અને પરામર્શ બાદ 18,626 પાનાનો રિપોર્ટ તૈયાર કર્યો છે. જેમાં 2029માં એક સાથે ચૂંટણી કરાવવાની ભલામણ કરવામાં આવી છે. આ સમિતિ અગાઉ રાષ્ટ્રપતિ ભવનમાં રાષ્ટ્રપતિ મુર્મુને મળી હતી.
હવે આગળ શું કરવાની જરૂર છે?
રિપોર્ટમાં લોકસભા, વિધાનસભા અને સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ માટે મતદાર યાદી જાળવવાની જરૂરિયાત સામે આવી છે. ચૂંટણી માટે બંધારણમાં સુધારો કરવાની પણ ભલામણ કરવામાં આવી છે. જો તમામ પક્ષો સહમત થાય તો 2026 સુધીમાં 25 રાજ્યોમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજવી પડશે. મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન, તેલંગાણા, છત્તીસગઢ અને મિઝોરમ વિધાનસભાનો કાર્યકાળ જૂન 2029 સુધી 6 મહિના લંબાવવો પડશે. ત્યારપછી તમામ રાજ્યોમાં વિધાનસભા અને લોકસભાની ચૂંટણી એક સાથે થઈ શકે છે.
ચૂંટણી ખર્ચ અંગે પણ તૈયાર અહેવાલ
રિપોર્ટમાં 15મા નાણાપંચના અધ્યક્ષ એન.કે.સિંઘ અને ઈન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડના પ્રાચી મિશ્રા દ્વારા એકસાથે ચૂંટણીની આર્થિક શક્યતા પર એક પેપર પણ સામેલ છે. રિપોર્ટમાં એકસાથે ચૂંટણી કરાવવા માટે જરૂરી નાણાકીય અને વહીવટી સંસાધનોની પણ વિગતો આપવામાં આવી છે.
પ્રથમ ત્રણ ચૂંટણીના ડેટાનું વિશ્લેષણ
રિપોર્ટમાં 1951-52 અને 1967 વચ્ચેની ત્રણ ચૂંટણીઓના ડેટાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. એવી દલીલ કરવામાં આવી રહી છે કે હવે એક સાથે ચૂંટણી શક્ય છે. એક સાથે ચૂંટણીનું ચક્ર ત્યારે તૂટી ગયું હતું જ્યારે કેટલીક રાજ્ય સરકારો તેમનો કાર્યકાળ પૂરો કરતા પહેલા પડી હતી અથવા બરતરફ કરવામાં આવી હતી. જેના કારણે નવી ચૂંટણી જરૂરી હતી.
2 સપ્ટેમ્બર 2023 ના રોજ રચના કરવામાં આવી હતી
આ સમિતિની રચના 2 સપ્ટેમ્બર, 2023ના રોજ કરવામાં આવી હતી. તેના અધ્યક્ષ પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ કોવિંદ છે. સમિતિની પ્રથમ બેઠક 23 સપ્ટેમ્બર 2023ના રોજ જોધપુર ઓફિસર્સ હોસ્ટેલ, દિલ્હી ખાતે યોજાઈ હતી. સમિતિમાં ગૃહમંત્રી અમિત શાહ, પૂર્વ સાંસદ ગુલામ નબી આઝાદ, કોંગ્રેસ નેતા અધીર રંજન ચૌધરી સહિત 8 સભ્યો છે. કેન્દ્રીય કાયદા મંત્રી અર્જુન રામ મેઘવાલને સમિતિના વિશેષ સભ્ય બનાવવામાં આવ્યા છે.