કેન્દ્રની નરેન્દ્ર મોદી સરકાર તેના બીજા કાર્યકાળ માટે અંતિમ અને વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરવા જઈ રહી છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ જ્યારે બજેટ રજૂ કરશે ત્યારે એ જાણવું જરૂરી છે કે બજેટ કેવી રીતે તૈયાર થાય છે?
કેન્દ્રીય બજેટ નાણાકીય વર્ષ માટે સરકારની અંદાજિત આવક અને ખર્ચને રેકોર્ડ કરે છે. આગામી નાણાકીય વર્ષ માટે બજેટ ફાળવવામાં આવ્યું છે. આ વર્ષ 1 એપ્રિલથી 31 માર્ચ સુધી ચાલે છે.
બજેટ કેવી રીતે તૈયાર થાય છે?
ભારતમાં નાણાકીય વર્ષ 1 એપ્રિલથી 31 માર્ચ સુધી ચાલે છે. આ માટે 1 એપ્રિલ પહેલા સંસદ દ્વારા બજેટ મંજૂર કરાવવું જરૂરી છે. બજેટ એક લાંબી પ્રક્રિયા છે. અંતિમ ડ્રાફ્ટ તૈયાર કરવામાં મહિનાના આયોજન, પરામર્શ અને સંકલનનો સમાવેશ થાય છે.
આ પ્રક્રિયા સંસદમાં નાણાકીય નિવેદનોની રજૂઆતના લગભગ છ મહિના પહેલા શરૂ થાય છે, જેની ચર્ચા અગાઉના વર્ષના ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બરમાં શરૂ થાય છે.
બજેટ બનાવવાની પ્રક્રિયાના પ્રથમ પગલા તરીકે, કેન્દ્રીય નાણા મંત્રાલયે તમામ મંત્રાલયો, રાજ્યો, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને સ્વાયત્ત સંસ્થાઓને આગામી નાણાકીય વર્ષ માટે અંદાજો તૈયાર કરવા માટે એક પરિપત્ર જારી કર્યો છે.
આ પરિપત્રોમાં મંત્રાલયોને તેમની માંગણીઓ રજૂ કરવામાં મદદ કરવા માટે જરૂરી માર્ગદર્શિકા તેમજ માળખાકીય પરિપત્રો છે. અંદાજો સબમિટ કરવા ઉપરાંત, તમામ મંત્રાલયો, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને સ્વાયત્ત સંસ્થાઓએ પણ પાછલા વર્ષની તેમની કમાણી અને ખર્ચ વિશેની માહિતી સબમિટ કરવાની રહેશે.