ભારતીય રિઝર્વ બેંકે શુક્રવારે 2000 રૂપિયાની નોટને બંધ કરવાની જાહેરાત કરી હતી. આ જાહેરાતને કારણે ખાનગી, રોકડ-વેપારવાળા વિદેશી વિનિમય બજારમાં ડોલર, યુરો અને દિરહામની માંગમાં વધારો થયો હતો. પ્રવાસીઓ હવે રજાઓ પર દેશની બહાર જતા હોવાથી અને કેન્દ્ર સરકારે 1 જુલાઈથી વિદેશી હૂંડિયામણની ચૂકવણી પર સ્ત્રોત પર 20 ટકા ટેક્સ કલેક્શનની જાહેરાત કરી હોવાથી, હજુ પણ રોકડ ડોલરની ભારે માંગ હતી, નવું પરિબળ એ છે કે ડોલરની આવક ભાવ 88.30 સુધી પહોંચી ગયો હોવાનું બજારના સૂત્રો કહે છે.
2016માં જ્યારે નોટબંધી થઈ ત્યારે પણ કેટલાક લોકોએ સોનું અને યુએસ ડોલર ખરીદવા માટે રૂ. 500 અને રૂ. 1000ની જૂની નોટોની લાઇન લગાવી હતી. આ વખતે રૂ. 2,000ની નોટોનો જથ્થો તેના કરતા ઓછો છે પરંતુ જે લોકો પાસે છે તેઓ અમીર છે અને મોટા ભાગના પૈસા બિનહિસાબી છે અને ડોલર અને સોના તરફ આગળ વધી રહ્યા છે.
માર્કેટમેનોએ જણાવ્યું હતું કે માત્ર નવી નોટ પર પ્રતિબંધને કારણે જ નહીં પરંતુ અન્ય પરિબળોને કારણે પણ ડૉલરની માંગ વધારે છે. સામાન્ય સંજોગોમાં બેન્કિંગ દ્વારા મળતા વિદેશી હૂંડિયામણ પર રોકડ બજારમાં આશરે રૂ. 1.50 થી 2.50નું પ્રીમિયમ હોય છે, પરંતુ હવે ત્રણ કારણોસર પ્રીમિયમ વધ્યું છે. જોકે, સૂત્રો કહે છે કે અમદાવાદ અને ગુજરાતના માર્કેટમાં ડૉલરની અછત છે કારણ કે ફુલ ફ્લેગ્ડ મની ચેન્જર (FFMC) કેટેગરીના ઘણા લાઇસન્સ રદ કરવામાં આવ્યા છે. રિઝર્વ બેંકની યાદી મુજબ અમદાવાદ પ્રાદેશિક કચેરી (ગુજરાત, દીવ, દમણ) હેઠળ લગભગ 146 FFMC લાઇસન્સ ધરાવતા ફોરેક્સ ડીલરો છે. જોકે, બજારના સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે રિઝર્વ બેન્કે વિવિધ ધોરણોનું પાલન ન કરવા બદલ છેલ્લા ત્રણ મહિનામાં 22 લાયસન્સ રદ કર્યા છે.
અમદાવાદમાં સોમવારે ડૉલરની કિંમત રોકડમાં 88.30 રૂપિયા હતી જ્યારે દુબઈ જનારાઓ માટે જરૂરી દિરહામની કિંમત 24.20 રૂપિયા હતી. આ ઉપરાંત, પાઉન્ડ 109 પર, યુરો 96.20 પર અને ઓસ્ટ્રેલિયન ડોલર 56 પર હતો. રિઝર્વ બેંકના રેફરન્સ રેટ મુજબ ડોલર 82.80, પાઉન્ડ 103 અને યુરો 89.60 છે.
વિઝા પર લોકોની જાણ વગર ડોલર ખરીદે છે
બજારના સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે એકવાર વિઝા મંજૂર થઈ ગયા પછી, ફોરેક્સ ડીલરો અને ટ્રાવેલ એજન્ટો 50,000 રૂપિયા (એટલે કે પાન કાર્ડ અથવા અન્ય દસ્તાવેજોની જરૂર નથી) ની હદ સુધી કાગળ પરના આધારે ડોલર અને પાઉન્ડ ખરીદે છે. તેઓ આ ડોલર અથવા અન્ય કરન્સી અન્ય લોકોને ઊંચા ભાવે વેચે છે અને તેમનું કમિશન મેળવે છે. લાયન્સ કેન્સલ થવાના કારણે ઓછા ટ્રાવેલ એજન્ટો બજારમાં ડોલરનો પુરવઠો પૂરો પાડતા હોવાથી માંગ કરતા ઓછા પુરવઠાને કારણે ભાવમાં ઉંચા ભાવ જોવા મળી રહ્યા છે.